Плошча вачыма Вячаслава Сіўчыка. Частка 2

Калі Казулін агучыў заклік разыходзіцца, людзі пачалі скандзіраваць: “Застаемся”. Усе былі супраць.

Плошча вачыма Вячаслава Сіўчыка. Частка 1

-- Мы не для таго намучыліся, каб проста сысці, -- распавядае арганізатар і ўдзельнік намётавага мястэчка Вячаслаў Сіўчык. -- Казулін горача заклікаў згортваць лагер, Мілінкевіч нічога не казаў ні пра тое, каб сыходзіць, ні пра тое, каб заставацца. Было і некалькі выступаў за тое, каб застацца, у тым ліку і жонкі Мілінкевіча Іны Кулей.

У выніку, усё засталося па-ранейшаму. З намётавага мястэчка па закліку Казуліна пайшло толькі некалькі чалавек. Там быў казулінскі намёт, адтуль людзі і сышлі.

Як вы разумеце, гэтая сітуацыя абсалютна не дапамагала абароне намётавага мястэчка. Ноч з 21-га на 22-е была вельмі складанай.

Часта міліцыянты дапамагалі ўдзельнікам мястэчка

Інфармацыя пра затрыманых на плошчы ішла пастаянна. Па словах Сіўчыка, яму неаднаразова прапаноўвалі не агучваць звесткі пра рэпрэсіі супраць удзельнікаў акцыі, каб пабольшыць шэрагі.

— Маўляў, я павінен расказваць, як тут весела, прыходзьце, далучайцеся. Мы свядома не ішлі на гэта. Але ў нас не было і істэрыкі. Адзінае, пра што мы папярэджвалі, гэта, што ноччу знаходзіцца на плошчы значна больш бяспечна, чым ісці дахаты. І гэта праўда, бо большасць людзей, якіх забіралі ў першыя трое сутак, былі тыя, хто стаміўся і ішоў адпачыць адзін ці дробнымі групамі.

Часам і самі міліцыянты былі на баку абаронцаў Плошчы. Даводзілася чуць гісторыі, як супрацоўнікі міліцыі свядома прапускалі людзей, якія ішлі на плошчу.

Адна жанчына расказала нам, што каля “саркафага” яе спынілі два міліцыянты ў форме. Яны абшукалі яе і знайшлі прадукты, якія тая несла на плошчу. Пасля таго паміж міліцыянтамі адбыўся такі дыялог: “Ну такая ж женщина не может идти к этим голодранцам. Значит, она явно идет к себе домой”. — “Да она идет к себе домой”. Пасля чаго жанчыну адпускаюць, хаця ўсім зразумела, што ніякіх дамоў на плошчы Каліноўскага няма.

Такіх гісторый шмат, калі міліцыянеры выказвалі тую салідарнасць, якую яны маглі выказваць, нягледзячы на неабходнасць выконваць незаконныя загады. Вялікі дзякуй за гэта беларускай міліцыі.

Дарэчы, і да іх улада ставілася таксама па-скоцкі, як да нас. Пакуль мы стаялі, іх увесь час трымалі ў аўтобусе, загрузіўшы па паўтары чалавекі на адно месца. З імі абыходзіліся, як з быдлам, праўда, многія, замест таго, каб пакрыўдзіцца на ўладу, пакрыўдзіліся на тых людзей, што стаялі на плошчы.

Палітыкаў у намётавым мястэчку было вельмі мала

-- Як ні дзіўна, але адзіным лідэрам партыі, які падтрымаў Плошчу, быў Зянон Пазняк. Удзельнікі акцыі не прыгадваць больш ніводнай заявы ў сваю падтрымку ад якой-небудзь партыі. Іх няма. Хаця, здаецца, гэта быў абавязак любой партыі: кінуць усё, мабілізаваць свой актыў і разам біцца за свабоду. Ды, дарэчы, і Пазняк не змог мабілізаваць сваю партыю на Плошчу.

Увогуле, там была вельмі абмежаваная колькасць палітыкаў. Часам нам проста не хапала прамоўцаў. Ад усіх аб’яднаных дэмакратычных сіл сур’ёзную ролю ў абароне адыграла толькі два чалавекі — гэта Зміцер Дашкевіч і Таццяна Ваніна. Зміцер апошнія двое сутак фактычна быў голасам Плошчы. Таццяна вяла практычна ўсе мітынгі. На гэтым можна паставіць кропку.

Эпізадычна з’яўляліся вядомыя асобы. Большая іх частка была ў першую ноч. Так, абсалютна адэкватна паводзіў сябе ў першую ноч Віктар Івашкевіч. Была досыць высокая актыўнасць жанчын-палітыкаў: Людміла Гразнова, у апошнюю ноч Валянціна Палевікова. Канешне, Лябедзька і Вячорка тады сядзелі і не маглі быць на Плошчы. Але ж у іх была маса намеснікаў, якія маглі адыграць чынную ролю. Аднак структура апазіцыі бяздзейнічала. Хаця трэба аддаць належнае сайту АГП, які аказаў вельмі вялікую інфармацыйную падтрымку.

У адрозненні ад палітыкаў, на абарону намётавага мястэчка сталі шматлікія прадстаўнікі беларускай інтэлігенцыі. Па словах Сіўчыка, практычна ўся беларуская эліта прыйшла на плошчу. Многія не сыходзілі нават ноччу.

— Я вельмі здзівіўся, што людзі, якія па стане здароўя, здаецца, не маглі знаходзіцца на Плошчы, былі там, у адрозненне ад тых людзей, якія па штаце абавязаныя былі быць. За гэта нам трэба падзякваць нашай нацыянальнай эліце.

Шчыра кажучы, я спадзяваўся, што на плошчы будзе больш прадпрымальнікаў. Я не кажу, што іх там не было, але ў звязку з тым, як да іх ставяцца ўлады Беларусі, я думаў, што іх пратэст будзе мацнейшы. Думаў я, што будзе значна больш і пратэстантаў, якія знаходзяцца яшчэ ў горшых умовах.

Між тым, трэба адзначыць, што Плошча, акрамя таго, што была беларускай, была яшчэ і хрысціянскай. З намі знаходзіліся святары ўсіх канфесій. Людзі маглі сустрэцца са святаром, паспавядацца, памаліцца. Гэта рабілася без шумных тэатральных эфектаў. Дарэчы, у тую страшную ноч 24-га былі затрыманыя і ўсе святары.

Кандыдатаў угаворвалі выступіць на мітынгу

-- З прамоўцамі сапраўды былі праблемы. Іх катастрафічна не хапала, асабліва ноччу 22-га. У дадатак пасля такіх “шчырых” размоў з кандыдатамі народ мог проста распаўсціся. Становішча выратаваў Зміцер Дашкевіч, які з шасці гадзін раніцы стаў ля мікрафона і практычна не адыходзіў адтуль на працягу сутак.

Нават з кандыдатамі ў прэзідэнты прыйшлося дамаўляцца, каб яны выступілі. 22 сакавіка мітынг таму і пачаўся позна, што доўга і з цяжкасцю дамаўляліся з Мілінкевічам. Яго пазіцыя была ў тым, што наступны мітынг павінен быць 25 сакавіка. Мы ўсё ж угаварылі яго выступіць, сказалі, што гэта не столькі выступ, колькі вітанне людзей. Ён, разумеючы, што людзі яго ўсё ж чакаюць, згадзіўся. Пакуль я вёў гэтыя доўгія перамовы, Дашкевіч расказваў народу, што кандыдат ў прэзідэнты вельмі заняты.

Казулін жа з’явіўся ў лагеры толькі вечарам 23-га, хаця я таксама прыкладаў намаганні, каб ён быў. Я паспеў толькі прывітацца з ім — гэта было якраз тады, калі мяне выцягвалі з Плошчы.

Зразумела, пра ўсе гэтыя перамовы тым, хто стаяў на плошчы, не расказвалі— ім і без таго было вельмі цяжка. Усё ж пэўную падтрымку кандыдаты аказвалі. Не трэба забываць, што апаратура, якая знаходзілася на Плошчы і без якой прыйшлося б вельмі цяжка, належала штабу Мілінкевіча. Звярталіся да кандыдатаў і па дапамогу, у прыватнасці па пытанні прыбіральняў, бо, як вядома, больш за 15 біятуалетаў былі перахоплены міліцыянтамі. Да таго ж на плошчы знаходзіліся і дзеці Мілінкевіча і Кулей, пляменнікі Казуліна, рэгулярна з’яўляліся яго дочкі.

Думаецца, падзеі на плошчы будуць выклікаць яшчэ многа спрэчак. Аднак і сёння ўжо зразумела, што ёсць у нашай краіне лідэры, якія ў самыя крытычныя моманты будуць змагацца за Беларусь. І гэта якраз тая моладзь, якую, магчыма, мала хто ведае, тыя людзі, якія не палезлі ў палітычныя партыі, якія пасля гэтых падзей не давалі направа-налева інтэрв’ю, часам вельмі недарэчныя. Гэта ўсе тыя, хто памятае атмасферу плошчы Каліноўскага і навошта ўсё гэта рабілася.